Alle stemmen tellen mee ?

Dacht ik voor eens en voor altijd voldoende redenen te hebben gevonden om het referendum als instrument voor de directe democratie af te kunnen schieten, heb ik mij toch weer, tijdens de bijeenkomst van de Partijraad van GroenLinks afgelopen zaterdag, enigszins laten vermurwen door reëel houtsnijdende argumenten om de volksraadpleging onder strikte voorwaarden toch bruikbaar te kunnen laten zijn. Allereerst, een raadgevend referendum, waarbij het bestuur zich niet aan het advies van het volk houdt maar wel verwachtingen loopt te scheppen, hoeft voor mij echt niet meer te worden georganiseerd. Bij een dergelijk referendum lopen we immers het risico dat het volk zich niet weet gehoord en het bestuur alsnog arrogant gevonden wordt, wat het wantrouwen in de politiek versterkt en dus averechts staat op het betrekken van de burger bij de politieke besluitvorming. Dat moeten we koste wat kost, weten te voorkomen. In de prullenbak ermee dus!


Wat mij toch weer in het kamp van de voorstanders heeft doen belanden, betreft mijn voortschrijdend inzicht ten aanzien van het correctief bindend referendum dat onder strikte voorwaarden toch wel weer van mij mag worden georganiseerd. Het gaat dan natuurlijk om de voorwaarden die hier aan verbonden zijn. Allereerst gaat het om een correctief referendum, wat dus betekent dat er al een besluit genomen is en waarvan de “juistheid” via het referendum aan de bevolking wordt voorgelegd. Als het genomen besluit niet wordt onderschreven als uitkomst van het referendum is het bestuur weer aan zet. Zij kan dan het genomen besluit alsnog veranderen of intrekken. Ook dit resultaat kan wederom aan een correctief bindend referendum worden onderworpen.
Ook gaat het om een bindend referendum, waarvoor een reële drempel moet gelden voor zowel het uitroepen van het referendum als voor de bindende uitkomst. Om een referendum in het leven te kunnen roepen, zou een voorwaarde kunnen zijn dat aan een minimum aantal handtekeningen voldaan moet zijn om tot de organisatie ervan over te kunnen gaan. Om het referendum vervolgens dan ook bindend te laten zijn kan de voorwaarde een minimum opkomstpercentage kunnen zijn.

Ook is de schaal van het te houden referendum van belang. Voor lokale politieke besluitvorming, bijvoorbeeld een raadpleging over de realisatie van een parkeerkelder onder een centrumplein, is het correctief bindend referendum beter te gebruiken dan voor complexe maatschappelijke besluitvorming op landelijk of Europees niveau. Tevens dient het bestuur zich buiten de organisatie te houden en dit over te laten aan een onafhankelijke referendumkamer, die de vraagstelling bedenkt, de datum bepaalt, voorstellen doet over de te hanteren voorwaarden zoals de drempels, toeziet op een evenwichtige communicatie tussen de voor en tegenstanders en het complete proces rondom het referendum bewaakt. Uiteraard dient het bestuur hier door middel van een bijvoorbeeld een Raadsbesluit wel mee in te stemmen.

Indien op deze wijze een correctief bindend referendum wordt georganiseerd dan wordt voorkomen dat bij een kleine opkomst deze minderheid uiteindelijk de uitkomst bepaald. Bovendien neemt de burgerij door het te houden referendum niet zelf het besluit maar kan zij haar oordeel geven op een beslissing die al door het bestuur is genomen. Zij brengen dus als het ware een correctie aan op de genomen besluitvorming of afhankelijk van de uitkomst geen correctie aan. Het primaat ligt daarmee weer bij het bestuur, die een gewijzigd besluit kan nemen of het gewraakte besluit kan terugnemen. Het doordrukken van een in het referendum afgewezen besluit is hierbij niet mogelijk, omdat indien aan alle vooraf gestelde voorwaarden is voldaan, de uitkomst van het referendum bindend is verklaard.Bovendien moeten grondrechten uitgesloten worden als onderwerp waarover een referendum mag worden gehouden. Dus het afschaffen van bijvoorbeeld de geloofsvrijheid of de vrijheid van meningsuiting mag nimmer de inzet zijn van het te houden referendum.

Als op bovenstaande wijze burgerparticipatie kan worden bereikt, dan ben ik overtuigd om mijn eerdere afwijzing van het referendum in te slikken. Echter alleen onder deze vooraf bepaalde strikte voorwaarden.